Kaieteur en Iwokrama

Maandagochtend is het appel om 06:00u. We vertrekken vroeg naar Guyana. We vliegen van Zorg & Hoop, een kleine luchthaven in de stad. Ik heb mazzel, want zit aan het zuidelijk raampje met een prachtig zicht op de kustlijn. De kustlijn van de Guyana's stond van oudsher te boek als 'de wilde kust', vanwege de grillige modderstromen en de ondoordringbare mangroves. Gelukkig is dat grotendeels nog steeds zo. Het belang van een natuurlijke kustlijn wordt met het verwachte effect van klimaatverandering en zeespiegelstijging alleen maar groter. Mangroves vormen je beste natuurlijke bescherming tegend wassend water en functioneren ook nog eens als gratis kraamkamers voor de visserij. Ik kan de woeste monding van de Coppename prachtig zien liggen, met een duidelijke kleurscheiding in de zoet-zout overgang.

Na de Corantijn verandert het beeld. Het oostelijk deel van de kuststrook van Guyana is grotendeels omgezet in landbouw- en cultuurgronden. Toch weet ik, dat naar verhouding ook de natuur van Guyana zich nog in een benijdbare staat bevindt. Het land is nog voor 80% bebost en kent met een oppervlakte vergelijkbaar met het Verenigd Koninkrijk minder dan 1 miljoen inwoners. Het land is, evenals Frans Guyana en Suriname, met wie Guyana het grootste deel van het Guyana-shild uitmaakt, onwaarschijnlijk rijk aan biodiversiteit. Het kent meer vogelsoorten dan de Verenigde Staten en van de ruim 8000 beschreven plantsoorten komt iets minder dan de helft alleen voor in de Guyana's.

Na aankomst ontbijten we op het luchthaventje van Ogle met Damian, het onlangs benoemde hoofd van het Agentschap voor Beschermde Gebieden, en Patrick, de WWF vertegenwoordiger in Guyana. Het parlement heeft vorig jaar een uitstekende wet aangenomen die de instelling en het beheer van beschermde natuurgebieden regelt. Nu is het zaak invulling te geven aan de uitvoering. WWF helpt daar bij. Met de vorig jaar uitgeroepen parken Shell Beach en Kanuku Mountains is het areaal beschermd gebied op land uitgekomen op iets meer dan 8%. Guyana heeft echter het internationale Biodiversiteitsverdrag getekend, wat zou betekenen dat het beschermde areaal tegen 2020 moet zijn verdubbeld.

Tegen 10:00u vertrekken we richting het oudste park van Guyana en de belangrijkste internationale attractie voor toeristen: de Kaieteur Watervallen. Damian waarschuwt dat de vallen minder majestueus ogen dan gewoonlijk. We zitten aan het einde van de droge tijd en de bedding van de Potaro rivier is ongewoon laag. WWF heeft onder meer een biodiversiteits survey voor het park uitgevoerd en mede het management plan opgesteld. Met circa 6000 bezoekers per jaar vormen de watervallen een belangrijk internationaal visitekaartje. Ik ben verrast dat Damian de Surinaamse ecotoeristensector ten voorbeeld stelt. In Suriname valt nog een boel te verbeteren. Maar hier vecht Guyana vooral tegen zijn historische imago van onveilig land met een tamelijk instabiel karakter. Bovendien ontbeert Guyana de culturele rijkdom van de Surinaamse marrons in het binnenland en de Javaanse gemeenschap aan de kust.

Al gauw zie ik de verwoestende effecten onder mij voorbij trekken van de legale en illegale goudwinning. Weliswaar tast deze mijnbouwactiviteit misschien maar iets van 1% aan van het totale landoppervlak, de activiteiten zijn zeer verspreid en sorteren negatieve effecten op veel grotere schaal in de waterhuishouding van het land. Zelfs binnen de grenzen van het Nationale Park zie ik nog kleinschalige goudwinactiviteiten. De capaciteit van de overheid om ilegale goudzoekers diep in de jungle op te sporen en te berechten is zeer beperkt.

Nadat ik de eerste uitlopers van het Roraima gebergte onder mij zie, duikt daar opeens de Kaieteur waterval op. Wat een dramatisch beeld! De Victoria en de Niagara Falls hebben dan misschien de naam, met een hoogte van circa 250 meter steekt deze waterval de anderen naar de kroon. We hebben ongeveer 2 uur de tijd om de diverse paden te verkennen en van enkele fabelachtige uitzichtspunten te genieten. Op het pad naar de waterval snuffel ik op aanraden van een collega in de ene na de andere reuzenbromelia (brocchinia micrantha) op zoek naar een giftig, gouden kikkertje (colostethus beebei), dat zich schuil houdt in de schachten van deze reuzenplant. Hebbes! Het is maar een kleine kikker en mijn belangstelling stelt hij helemaal niet op prijs. Even later nog een gelukje: rotshaantjes! Ja, dit is natuurlijk een ideale habitat voor deze knaloranje vogel.

We vertrekken na kort overleg met de parkmanager naar Iwokrama, alwaar wij ook overnachten. Ik ben verbaasd over de kwaliteit van de voorzieningen, zo diep in het regenwoud. Iwokrama is een van de belangrijkste beschermde gebieden van Guyana. Als wij aankomen is het bloedheet. Dankbaar spoel ik met een koude douche het zweet van mijn lijf en trek een schoon shirt aan. Dan komt een lokale gids aangehold. Hij heeft een bonte kuifarend (spizaetus ornatus) gespot op de uitstekende tak van een bospapaya. Wat een kanjer! Die plukt moeiteloos kleine aapjes als prooi uit de boom.

's Nachts slaap ik als een roos onder een klamboe, de vensters geopend naar de rivier. Tegen 4 uur in de ochtend hoor ik brulapen (alouatta seniculus). Zij maken een angstaanjagend geluid alsof er een orkaan door een schoorsteen huilt. Kort daarop sta ik op. We moeten vroeg vertrekken naar Rupununi.